Theo phong tục, vật cúng là một con lợn bao gồm cả đầu, mình, đuôi và nội tạng được nấu chín. Lễ cúng có 3 phần: Phần thứ nhất, thanh niên trai tráng trong làng đi sửa đường vào bến nước. Sau đó, các thầy cúng được mời về để tổ chức lễ cúng. Đi đầu tiên là thầy cúng mặc áo truyền thống của đồng bào, chít khăn đỏ. Thầy cúng đi trước cầm một tô rượu có pha huyết heo. Già làng đi sau nắm khiên đao, tất cả dân trong làng đi theo sau già làng ra bến nước.

Sang phần thứ hai, tất cả các nhà trong buôn đều cúng. Thầy cúng sẽ đến cúng từng nhà. Hôm đó, đường vào buôn có cây chắn ngang đường; buộc dây treo các loại như: sợi chỉ, lông gà… để báo cho người lạ biết hôm nay trong buôn làng có việc không ai được vào. Lễ vật của mỗi gia đình là một ché rượu và một con gà hoặc heo. Sau khi cúng cho các gia đình xong, thầy cúng đi tới bến nước và chọn một chỗ gần bến, đoạn phía trên bờ sông đào một hố nhỏ để đổ rượu và huyết heo vào. Một nam thanh niên khỏe mạnh được thầy cúng cử ra múa khiên đuổi thần xấu đi.

Phần cuối cùng của việc làm lễ là cả buôn cúng. Lễ vật cũng chỉ là một ché rượu và một con gà hoặc con lợn. Cúng xong mọi người mở rào, phá bỏ các chỗ chắn đường. Trong suốt thời gian thầy cúng làm lễ, tất cả chiêng trống được tấu lên liên hồi để gọi thần linh trở về, cả buôn đều thành tâm vào việc cúng, không ai đi rẫy, không bắt cá, không đuổi chim, đuổi nai...

Lễ cúng bến nước diễn ra trong không khí linh thiêng, trang trọng. Già làng hoặc thầy cúng sẽ là người chủ trì lễ cúng với mâm đồ cúng là thịt lợn, gà và quan trọng nhất là một chậu tiết loãng. Bến nước hôm đó được trang hoàng với cổng chào bằng lá cây, cỏ lá dài, có treo đồ vật trang trí, có dựng cả trụ trang trí dạng như cây nêu. Sau khi làm thủ tục cúng xong ở bến nước, các chàng trai, cô gái đựng nước bằng các quả bầu khô, bỏ vào gùi và cõng về nhà lấy khước. Trong khi đó một đoàn người sẽ theo người chủ lễ đi đến cầu thang từng nhà, hát cầu cúng và rưới tiết vào chân cầu thang để cầu may cho nhà chủ... Sau đó cả buôn làng lại quây quần bên nhau để ăn tiệc, uống rượu cần và nhảy múa trong không khí của lễ hội với âm vang rộn ràng của cồng chiêng Tây Nguyên, một di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.

Hiện nay, người Êđê đã dần hòa nhập với cuộc sống văn minh, các buôn làng đều có hệ thống nước sạch hoặc giếng nước, nhưng tục cúng bến nước của đồng bào Êđê vẫn được lưu giữ, họ vẫn đi lấy nước, tắm giặt, sinh hoạt nơi bến nước.

Để lưu giữ nét văn hoá truyền thống tốt đẹp, đi sâu vào tiềm thức của đồng bào dân tộc Êđê, hằng năm Lễ cúng bến nước vẫn được duy trì đều đặn, đúng nghi thức và rất trang trọng, mang nhiều ý nghĩa tích cực trong đời sống tâm linh của đồng bào dân tộc Êđê.

Việt Dũng