Tại hội thảo, các đại biểu đã tập trung làm sáng tỏ những vấn đề cụ thể: Về nội hàm khoa học những khái niệm mà Đại hội XI của Đảng và trực tiếp là Nghị quyết Trung ương 4 (Khóa XI) chỉ ra, đòi hỏi trả lời: “tự diễn biến, tự chuyển hóa” là gì; mức độ, sự giống và khác nhau, những biểu hiện căn bản chủ yếu, mối quan hệ “tự diễn biến, tự chuyển hóa” với “diễn biến hòa bình”; việc phòng, chống “tự diễn biến, tự chuyển hóa” trên các lĩnh vực, các cấp, các ngành; về dự báo sự biến động của tình hình, lý giải ở tầm cao hơn, ở mức độ sâu hơn việc phòng, chống “tự diễn biến, tự chuyển hóa” trong tiến trình không ngừng nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng ngang tầm với nhiệm vụ cách mạng, trong bối cảnh hội nhập quốc tế…

Nhận diện về “tự diễn biến, tự chuyển hóa”, các đại biểu cho rằng do nhiều nguyên nhân khác nhau: âm mưu chống phá, chiến lược “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch cùng với đó là nguy cơ xảy ra từ bên trong mỗi con người, mỗi tổ chức, mỗi cơ quan, đơn vị, trước hết và cơ bản là về tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống. Biểu hiện của “tự diễn biến, tự chuyển hóa” trong cán bộ, đảng viên là sự phai nhạt lý tưởng cách mạng, không kiên định con đường xã hội chủ nghĩa; thiếu niềm tin vào Chủ nghĩa Mác - Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, sa sút ý chí chiến đấu, thấy đúng không bảo vệ, thấy sai không đấu tranh; không thực hiện đúng các nguyên tắc tổ chức, sinh hoạt Đảng; vô nguyên tắc, mất dân chủ, xem thường pháp luật Nhà nước. Sự suy thoái về đạo đức, lối sống gắn liền với tư tưởng thực dụng, cơ hội, vụ lợi, hám danh, tham nhũng, quan liêu, xa dân, vô cảm trước khó khăn, bức xúc của dân, …. Đồng chí Hà Đăng nhấn mạnh “tự diễn biến” là sự chuyển biến nội bộ, “tự chuyển hóa” là tự diễn biến ở mức cao, về chất, làm cho cán bộ, đảng viên không còn là chính mình nữa. Đấu tranh chống diễn biến hòa bình là đấu tranh ta - địch, còn “tự diễn biến” là câu chuyện nội bộ của ta, tuy nhiên cũng có mối liên hệ chặt chẽ với âm mưu diễn biến hòa bình của các thế lực thù địch. Đồng chí Hữu Thọ nhắc lại lời cảnh báo của V.I. Lê-nin rằng không ai có thể đánh đổ chúng ta ngoài những sai lầm của bản thân chúng ta và khẳng định, chủ đề của hội thảo phản ánh đúng tình hình đang diễn ra và rất cấp thiết phải giải quyết. Đồng thời nêu rõ tính cấp thiết cần phòng, chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” từ trong cán bộ lãnh đạo của Đảng, Nhà nước, tuy nhiên phòng, chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong cán bộ, đảng viên cũng không kém phần quan trọng. Thiếu tướng Nguyễn Thanh Tuấn, Cục trưởng Cục Quân huấn Quân đội nhân dân Việt Nam nêu ba vấn đề: “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” nằm trong quy luật vận động tất yếu, chỉ có điều là sự vận động theo hướng tiêu cực; trong Đảng, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” là sự vận động nhằm thay đổi thể chế, sự lãnh đạo của Đảng; ở mức độ cao hơn, là sự kết hợp “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” với âm mưu diễn biến hòa bình…

Nguyên nhân của những hiện tượng vừa nêu, một phần là do tác động của “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch như: mua chuộc, dụ dỗ, lôi kéo, gây chia rẽ, khoét sâu mâu thuẫn nội bộ Đảng; tạo ra sự rối loạn và mục ruỗng bên trong tạo mảnh đất màu mỡ để tấn công từ bên ngoài. Song nguyên nhân chính là do một bộ phận cán bộ, đảng viên không thường xuyên tu dưỡng, rèn luyện; không kiềm chế trước những cám dỗ và ham muốn tầm thường; tôn sùng lối sống thực dụng, hưởng thụ, thu vén lợi ích cá nhân mà quên đi bổn phận, trách nhiệm trước Đảng, trước dân.

Dẫn chứng từ thực tế trong lịch sử, các đại biểu nhận định: Tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong một bộ phận cán bộ, đảng viên sẽ làm cho lòng dân ly tán, Nhà nước suy yếu, pháp luật bị khinh nhờn; phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Bài học từ sự sụp đổ của chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô và Đông Âu do nhiều nguyên nhân, song nguyên nhân cơ bản bắt đầu từ “tự diễn biến” dẫn đến “tự chuyển hóa” chế độ chính trị. Điều đó cho thấy, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” nếu không ngăn chặn kịp thời sẽ thực sự là nguy cơ đối với sự lãnh đạo của Đảng và sự tồn vong của chế độ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.

Các đại biểu dự hội thảo đều thống nhất khẳng định: Công tác phòng, chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” là nhiệm vụ của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, với sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị. Từ đó cần nâng cao nhận thức tư tưởng tới dỡ bỏ những ách tắc về cơ chế vận hành, từ đổi mới phương thức thực thi tới đổi mới cơ chế kiểm tra, giám sát và từng bước hoàn thiện chế độ chính sách...
Những ý kiến tại hội thảo là cơ sở lý luận, thực tiễn quan trọng để giúp Đảng ủy Khối các cơ quan Trung ương, các ban Đảng Trung ương thực hiện tốt công tác tham mưu, giúp Đảng ta ngày càng vững mạnh.

Bình Minh