Đến nay, miền Tây Nghệ An vẫn là vùng nghèo, trong đó Kỳ Sơn là một trong những huyện nghèo nhất nước. Các huyện khác, mặc dù ít khó khăn hơn nhưng đời sống đồng bào các dân tộc thiểu số vẫn bấp bênh, thiếu ổn định.

Chính vì vậy, xây dựng mô hình nông thôn mới cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số vùng miền Tây Nghệ An không phải là vấn đề đơn giản, càng không thể rập khuôn máy móc mô hình này ở đâu đó mà đòi hỏi phải xử lý đúng đắn mối quan hệ giữa cái phổ biến và cái đặc thù. Đây cũng là cơ sở để xem xét điều chỉnh tiêu chí xây dựng nông thôn mới cho phù hợp với đặc điểm khu vực miền núi, núi cao, vùng dân tộc ít người, tránh sự bất hợp lý trong quá trình thực hiện.

Cụ thể, tiêu chí về thủy lợi và làm hệ thống đường giao thông nông thôn đối với khu vực miền núi và khu vực dân tộc thiểu số có mức độ tập trung dân cư thấp chắc chắn triển khai thực hiện sẽ khó khăn hơn các vùng đồng bằng, trung du.

Về tiêu chí chợ nông thôn: Không nhất thiết mỗi xã cần phải có 1 chợ. Do đặc tính dân cư và phong tục, có nhiều xã, chợ khu vực đã phục vụ tốt nhu cầu của người dân, không nhất thiết phải mở thêm chợ mới.

Tiêu chí về nhà ở dân cư: Theo quy định nhà đạt chuẩn của Bộ Xây dựng hiện nay là 4 cứng (tường cứng, cột cứng, nền cứng, mái cứng). Quy định này là chưa phù hợp với vùng đồng bào dân tộc thiểu số, chưa nói đến nét văn hoá trong lựa chọn xây dựng nhà ở cho đồng bào.

Tiêu chí thu nhập: Theo Quyết định số 491/TTg của Thủ tướng Chính phủ về Bộ tiêu chí quốc gia nông thôn mới, thu nhập bình quân đầu người/năm so với mức bình quân chung của tỉnh phải đạt từ 1,2 đến 1,5 lần tùy theo điều kiện từng vùng; nếu so sánh với bình quân chung của toàn tỉnh sẽ rất khó đối với vùng đồng bào dân tộc thiểu số ở vùng sâu. Vì vậy, thu nhập là chỉ tiêu cần phải có quá trình phấn đấu lâu dài ở miền núi.

Tương tự, tiêu chí về cơ sở vật chất văn hóa quy định diện tích nhà văn hóa và khu thể thao đạt chuẩn cũng chưa phù hợp với khu vực miền núi do điều kiện đất đai, nhu cầu phục vụ và nét sinh hoạt truyền thống của bà con dân tộc. Tiêu chí hợp tác xã (HTX) đối với vùng dân tộc, miền núi cao cần phải có những cơ chế mang tính đặc thù; nếu giữ nguyên tiêu chí thành lập như các vùng khác e rằng HTX đó chỉ mang tính hình thức, không có tác dụng trong quá trình xây dựng nông thôn mới trên địa bàn và nâng cao thu nhập của xã viên cũng như trong các hoạt động cung cấp dịch vụ đầu vào, bảo quản, chế biến nông sản, hàng hóa… Vì vậy cần đưa thêm các loại hình liên kết sản xuất phù hợp với điều kiện của từng vùng, miền, không nhất thiết phải là HTX.

Những quy định mang tính áp đặt của miền xuôi cho miền núi, của vùng dân tộc đa số cho vùng dân tộc thiểu số trong xây dựng nông thôn mới chắc chắn sẽ không mang lại hiệu quả. Do đó, xây dựng các tiêu chí nông thôn mới cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số nói chung đòi hỏi phải tiếp tục được nghiên cứu, tổng kết thực tiễn; trên cơ sở đó, đề xuất giải pháp xây dựng mô hình nông thôn mới cho vùng đặc thù này hợp lý và sát thực hơn.

Phan Cường

[TT: PLN]